Uzależnienie jest przewlekłą chorobą ośrodkowego układu nerwowego, która charakteryzuje się okresami remisji (abstynencji) i nawrotów. Jest to kompleks zjawisk fizjologicznych, behawioralnych i poznawczych, wśród których zachowania związane z przyjmowaniem substancji psychoaktywnych uzyskują wyraźną przewagę nad innymi, które były charakterystyczne dla danej osoby. Uzależnienie od substancji psychoaktywnych obejmuje zespół określonych objawów i zachowań, wywołanych nieodpartym pragnieniem przyjmowania substancji psychoaktywnych (głód psychiczny). Uzależnienie jest przekroczeniem bardzo ulotnej i trudnej do zauważenia granicy między chęcią, która wyraża dobrowolność, a przymusem, który całkowicie zaburza kontrolę. Tę granicę przekracza się tylko raz, ale bezpowrotnie. Uzależniony, nawet gdy nie przyjmuje substancji psychoaktywnych, to do końca życia pozostaje osobą uzależnioną.
Uzależnienie prowadzi do powstania wielu szkód, m.in.:
- somatycznych,
- psychicznych,
- społecznych.
Leczenie substytucyjne polega na stosowaniu, w ramach programu leczenia uzależnienia, produktów leczniczych lub środków odurzających o działaniu agonistycznym na receptor opioidowy, zwanych „środkami substytucyjnymi”.
Leczenie substytucyjne stosuje się w celu:
- poprawy stanu somatycznego i psychicznego,
- readaptacji osób uzależnionych,
- ograniczenia rozprzestrzeniania zakażeń HIV i innych.
Jest to choroba, która często kończy się śmiercią z powodu następstw zdrowotnych, zatem osoby uzależnione powinny się leczyć.
Współczesne kierunki leczenia uzależnienia to:
Programy tzw. drug free – nastawione na zaprzestanie przyjmowania substancji psychoaktywnych oraz powrót do życia zgodnego z przyjętymi w danej kulturze normami. Podstawową metodą leczenia są oddziaływania psychoterapeutyczne; nie stosuje się farmakoterapii uzależnienia. Leczenie może się odbywać zarówno w ośrodkach całodobowych, jak również dziennych czy ambulatoryjnych.
Leczenie farmakologiczne prowadzone jako programy substytucyjne. Leczenie w programach substytucyjnych polega na długoterminowym stosowaniu leków substytucyjnych (lewometadonu, metadonu i buprenorfiny) w nadzorowanych programach medycznych. Leczenie to nastawione jest na poprawę zdrowia pacjenta, ograniczenie przyjmowania substancji psychoaktywnych, ograniczenie rozprzestrzeniania się chorób zakaźnych. Bardzo często jest to jedyna możliwość utrzymania abstynencji przez uzależnionych pacjentów.
Firma Molteni Farmaceutici Polska była pionierem i wprowadziła jako pierwsza w Polsce leki stosowane w terapii substytucyjnej. Obecnie firma Molteni jako jedyna zapewnia pacjentom pełne portfolio leków stosowanych w terapii substytucyjnej: lewometadon, metadon oraz buprenorfinę (w zależności od potrzeb i stopnia uzależnienia pacjenta). Ponadto wspiera centra substytucyjne elektronicznymi systemami dozowania leków, które zapewniają pełen nadzór nad lekami opioidowymi stosowanymi w trakcie leczenia i bezpieczeństwo prowadzonej terapii.